Od 1 czerwca 2024 r. notariusze mają obowiązek sprawdzenia, czy dokonano zastrzeżenia numeru PESEL w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL. Co oznacza w praktyce obrotu nieruchomościami zastrzeżenie numeru PESEL?
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. dotycząca ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości wprowadziła możliwość zastrzeżenia przez osoby fizyczne posiadanego numeru PESEL. Zastrzeżenia numeru PESEL dokonuje się za pomocą aplikacji mObywatel lub w urzędzie gminy. Takie zastrzeżenie powoduje zablokowanie numeru PESEL widoczne w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL prowadzonym przez Ministra Cyfryzacji, a w konsekwencji brak możliwości dokonania określonych czynności notarialnych.
Zastrzeżeń numerów PESEL dokonało już kilka milionów osób, a więc praktyce obrotu nieruchomościami może trafić się nam kontrahent transakcyjny, który ma zastrzeżony numer PESEL, ale o tym zapomniał lub nie ma możliwości cofnięcia zastrzeżenia za pomocą aplikacji mObywatel. W takim przypadku do czasu cofnięcia zastrzeżenia transakcja przeniesienia lub obciążenia nieruchomości będzie musiała być przełożona na inny termin.
Obowiązek weryfikacji przez notariusza numeru PESEL nie dotyczy wszystkich transakcji, ale tylko tych w wyniku których następuje przeniesienie lub obciążenie praw do nieruchomości zarówno gruntowych jak i lokalowych, a także udziałów w nieruchomościach. Dodatkowo notariusz weryfikuje PESEL również w przypadku udzielenia pełnomocnictwa do dokonania czynności związanych z przeniesieniem lub obciążeniem praw do nieruchomości.
W przypadku innych czynności notarialnych notariusz nie ma obowiązku weryfikacji PESEL, ale ma uprawnienie do weryfikacji PESEL. W praktyce notarialnej notariusze prawdopodobnie przy każdej czynności notarialnej będą weryfikować numery PESEL, a w przypadku potwierdzenia jego zastrzeżenia odmawiać dokonania czynności, do czasu cofnięcia zastrzeżenia.
Jeżeli chociaż jeden z numerów PESEL stron transakcji jest zastrzeżony notariusz musi odmówić dokonania czynności notarialnej.
W przypadku posiadania aplikacji mObywatel zastrzeżenie można cofnąć bezpośrednio przed wizytą notariusza poprzez odznaczenie zastrzeżenia bezpośrednio w aplikacji. Jeżeli takiej aplikacji nie posiadamy lub jej nie posiada nasz kontrahent zastrzeżenie można cofnąć tylko podczas wizyty w urzędzie gminy.
Jeżeli na skutek niedostępności systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest Rejestr Zastrzeżeń Numerów PESEL notariusz nie będzie miał możliwości weryfikacji, czy nasz PESEL jest zastrzeżony czy nie, również odmówi nam dokonania czynności notarialnej.
Do wizyty u notariusza należy się przygotować poprzez weryfikację, czy posiadamy zastrzeżony numer PESEL, upewnienie się, czy nasz kontrahent posiada zastrzeżony numer PESEL oraz odpowiednio wczesne cofnięcie zastrzeżeń, w szczególności, że nawet twórcy wskazanych rozwiązań prawnych przewidzieli problemy z systemami informatycznymi i ich skutki na czynności notariuszy.