Pod koniec 2022 roku została ogłoszona ustawa o zmianie ustaw w celu przeciwdziałaniu lichwie, potocznie zwana ustawą antylichwiarską. Co prawda część zmian jeszcze czeka na wejście w życie, jednak już dziś można powiedzieć, że ustawa wprowadza szereg istotnych zmian, które wpłyną na działanie instytucji pożyczkowych.
Zmiany mogą spowodować jednak spadek dostępności kredytów konsumenckich, w tym pożyczek, w sytuacji gdy obecnie rocznie pożyczki są udzielane 3 mln konsumentów i mikroprzedsiębiorców i stanowią ważny element rynku.
Najważniejsze zmiany wprowadzone przez ustawę to:
- objęcie firm pożyczkowych nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego – firmy pożyczkowe, od 1 stycznia 2024 r., mają obowiązek przekazywania KNF kwartalnych i rocznych sprawozdań zawierających m.in.: liczbę umów i klientów, wartość, okresy trwania umów, walutę i informacje o nieterminowych spłatach pożyczek;
- możliwość nakładania przez KNF kar na firmy pożyczkowe i ich zarządy;
- obowiązek weryfikacji zdolności kredytowej przy udzielaniu pożyczki na podstawie danych np.: z BIK lub BIG, oświadczenia o dochodach czy stałych wydatkach w gospodarstwie domowym;
- sankcje na pożyczkodawców, którzy udzielą finansowania klientom, którzy nie mieli zdolności kredytowej lub mieli zaległości w spłacie zadłużenia wynoszące co najmniej 6 miesięcy, a pożyczka nie była przeznaczona na jego spłatę;
- obowiązek niezwłocznego przekazywania danych pożyczkobiorców do BIK;
- zakaz finansowania działalności pożyczkowej środkami uzyskanymi od innych osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w tym pochodzących z emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych oraz ze źródeł nieudokumentowanych;
- zakaz tzw. rolowania kredytów, czyli oferowania klientowi, który już wziął pożyczkę, zawarcia nowej umowy, co mogłoby skutkować powstaniem spirali zadłużenia;
- obowiązek stosowania przez SKOK-i do udzielania pożyczek przepisów prawa bankowego;
- podwyższenie minimalnego kapitału zakładowego firm pożyczkowych do 1 mln zł;
- wymóg prowadzenia działalności pożyczkowej w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której ustanowiono radę nadzorczą;
- określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych – ich wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5% kwoty kredytu (dla pożyczek, których okres spłaty jest nie krótszy niż 30 dni) lub do 20% kwoty kredytu (dla pożyczek z dłuższym okresem spłaty);
- ograniczenie maksymalnej kwoty egzekucji w przypadku niespłaconej pożyczki;
- obowiązek udzielającego pożyczki do wyraźnego informować pożyczkobiorcy jeszcze przed zawarciem umowy o łącznej wysokości pozaodsetkowych kosztów oraz odsetek, a w przypadku spłaty pożyczki przed terminem zakaz żądania odsetek za okres pozostały, a poniesione pozakodeksowe koszty ulegają obniżeniu stosownie do skrócenia.
Zmiany w Kpc stanowią z kolei, że jeśli osoba fizyczna składa przed notariuszem oświadczenie o poddaniu się egzekucji w celu zabezpieczenia spłaty pożyczki niezwiązanej z działalnością gospodarczą lub zawodową, nie może ono przekraczać wysokości pożyczki powiększonej o koszty dopuszczalne według tej ustawy.
Dodatkowo, aby otrzymać w sądzie klauzulę wykonalności takiemu notarialnemu tytułowi należy przedstawić potwierdzenie wydania pożyczki dłużnikowi.
